काठमाडौं । रुसको राजधानी मस्कोमा शुक्रबार साँझ एउटा कन्सर्ट हलमा हमला भएको थियो । त्यहाँ सुरुमा केही विस्फोटपछि भारी गोलीबारी भएको थियो । यस घटनामा हालसम्म ६० जनाभन्दा बढीले ज्यान गुमाएका छन् । सोही क्रममा करिब १४५ जना घाइते भएका छन् । अमेरिकाको ह्वाइट हाउसका प्रवक्ताले यी बम विस्फोटका पछाडि आतंकवादी संगठन आइएस (इस्लामिक स्टेट)–खोरासानको हात रहेको बताए । रिपोर्टका अनुसार हालै अमेरिकी गुप्तचर एजेन्सीहरूले आइएस आतंककारीहरूले रुसमाथि आक्रमण गर्ने योजना बनाएको चेतावनी दिएका थिए। चेतावनीका बाबजुद पनि आइएस–खोरासानले यो हमला गरायो ।

कहिले बन्यो आइएस–खोरासान

सन् २०१४ पछि मात्रै सन् १९९९ मा स्थापना भएको आइएसको बारेमा विश्वलाई थाहा हुन थाल्यो । यसअघि, सिरिया, इराक वा अन्य देशहरूमा यसको कुनै प्रभाव थिएन। आइएस–खोरासान आइएसको एक शाखा हो जुन जनवरी २०१५ मा तालिबान र अमेरिकाको कट्टर शत्रु मानिने तालिबानको पाकिस्तानी सहयोगीका असन्तुष्ट सदस्यहरूले स्थापना गरेको थियो। खोरासान शब्द एउटा पुरानो क्षेत्रको नाममा आधारित छ जसमा कुनै समय उज्बेकिस्तान, अफगानिस्तान, तुर्कमेनिस्तान र इराकका भागहरू समावेश थिए। हाल यो अफगानिस्तान र सिरिया बीचको भाग हो।आइएसको खोरासान मोड्युललाई ‘खोरासान समूह’ पनि भनिन्छ। यस समूहमा आतंकवादी संगठन अलकायदासँग सम्बन्धित विभिन्न विचारधारा भएका व्यक्तिहरू समावेश छन्। यो समूह मुख्यतया सिरिया र खोरासानबाट सञ्चालित छ।
बग्दादीले सन् २००६ मा आइएसको जग बसालेका थिए । लामो युद्धपछि अमेरिकाले इराकलाई सद्दाम हुसेनको चंगुलबाट मुक्त गराएको थियो । तर यो स्वतन्त्रता प्राप्त गर्दा, इराक पूर्णरूपमा बर्बाद भयो। अमेरिकी सेनाले इराक छोड्नेबित्तिकै धेरै साना समूहहरू आफ्नो शक्तिका लागि लड्न थाले। ती समूहहरु मध्ये एक को नेता अबु बकर अल बगदादी थियो, इराक मा अल कायदा को प्रमुख, उनी २००६ देखि इराकमा आफ्नो मैदानको तयारीमा व्यस्त थिए, तर त्यो समयमा न पैसा थियो, न कुनै सहयोग, न लडाकुहरु।
वास्तवमा, सन् २०११ मा अमेरिकी सेना इराकबाट फर्किएपछि इराकी सरकारलाई ध्वस्त पारेको थियो। सद्दाम मारिएका थिए। पूर्वाधार पूर्णरूपमा ध्वस्त भयो र सबैभन्दा ठूलो कुरा यो थियो कि उनले इराकमा खाली शक्ति छोडे। स्रोतको अभावका कारण बग्दादी त्यतिबेला धेरै सफल हुन सकेनन् । तर, इराकलाई कब्जा गर्नको लागि, त्यसबेलासम्म यसले अल–कायदा इराकको नाम बदलेर आइएसआई अर्थात् इस्लामिक स्टेट अफ इराक राखेको थियो।
बग्दादीले सद्दाम हुसेनको सेनाका कमाण्डर र सिपाहीहरू आफूसँगै सामेल थिए। त्यसपछि उनले प्रहरी, सेना कार्यालय, चेकपोस्ट र भर्ती स्टेशनलाई निशाना बनाउन थाले । हालसम्म हजारौं मानिस बग्दादीमा सामेल भइसकेका थिए तर इराकमा बग्दादीले त्यो सफलता पाउन सकेका थिएनन् । इराकबाट निराश बग्दादीले सिरिया जाने निर्णय गरे। त्यतिबेला सिरिया गृहयुद्धको सामना गरिरहेको थियो । अल–कायदा र फ्री सिरियन आर्मी त्यहाँका दुई ठूला समूहहरू थिए।
पहिलो चार वर्ष बग्दादीले सिरियामा कुनै ठूलो सफलता हासिल गर्न सकेनन्। यसपछि उनले फेरि आफ्नो संगठनको नाम बदलेर आईएस (इस्लामिक स्टेट अफ इराक र सिरिया) राखे। जुन २०१३ मा, एक फ्री सिरियन आर्मी जनरल पहिलो पटक अगाडि आए र विश्वलाई अपिल गरे कि यदि उनीहरूले हतियार पाएनन् भने, उनीहरूले एक महिनाभित्र विद्रोहीहरूसँगको युद्ध हार्नेछन्। यो अपिलको एक हप्ताभित्र अमेरिका, इजरायल, जोर्डन, टर्की, साउदी अरब र कतारले फ्री सिरियन आर्मीलाई हतियार, पैसा र तालिम दिन थाले। यी देशहरूले सिरियामा सबै आधुनिक हतियार, एन्टी–ट्याङ्क मिसाइल, गोलाबारूद, सबै थोक पठाए र यहाँबाट आइएसको दिन फेरियो। वास्तवमा फ्री सिरियन आर्मीका लागि बनाइएको हतियार एक वर्षभित्रै आइएसमा पुग्यो किनभने त्यतिन्जेलसम्म आइएसले फ्री सिरियन आर्मीमा घुसपैठ गरिसकेको थियो। साथै, आइएसले सिरियामा स्वतन्त्रता सेनानीको मास्क लगाएर संसारलाई धोका दियो । यो मास्कको आडमा अमेरिका आफैंले पनि अन्जानमा आइएस आतंकवादीहरूलाई तालिम दियो।

आइएस–खोरासानले विगतमा पनि धेरै आतंकवादी हमला गरेको थियो

आइएस–खोरासानले अफगानिस्तानमा विगतमा पनि धेरै आतङ्ककारी हमला गरेको छ। २०२१ मा, जब तालिबानले कब्जा गरेपछि अमेरिकाले अफगानिस्तानबाट आफ्ना सेना फिर्ता गर्ने निर्णय गर्यो, काबुल एअरपोर्ट बाहिर दुई आत्मघाती हमलाहरू भए। यी आक्रमणमा अमेरिकी मरीन कमाण्डोसहित कम्तीमा ६० जनाको मृत्यु भएको थियो । पाँच अमेरिकी सैनिकसहित १०० जनाभन्दा बढी घाइते भएका थिए । आतंकवादी संगठनले मे महिनामा काबुलको एक छात्रा विद्यालयमा भएको घातक विस्फोटको जिम्मेवारी लिएको थियो, जसमा ६८ जनाको मृत्यु भएको थियो र १६५ जना घाइते भएका थिए। आइएस–खोरासानले जुनमा ब्रिटिश–अमेरिकी हालो ट्रस्टमा पनि आक्रमण गरेर १० जना मारे र १६ जनालाई घाइते बनाएका थिए ।