कृत्रिम मानव भ्रूण उत्पन्न गर्ने प्रविधिसँगै विश्वरभर कानुनी र नैतिकताको प्रश्न सिर्जना
काठमाडौं । पुरुषको शुक्रकीट र महिलाको अण्डाको प्रयोग नगरी मानव भ्रूण सिर्जना गर्ने वैज्ञानिकहरूको सफलताले धेरै चिकित्सा सम्भावनाहरू खोलेको छ, तर यसले धेरै नैतिक र कानुनी प्रश्नहरू पनि खडा गरेको छ। वैज्ञानिकहरूले स्टेम सेलमार्फत तीनवटा नमुना मानव भ्रूण विकास गरेका छन् । यी प्रारम्भिक अवस्थाहरूमा मानव भ्रूणहरू जस्तै हुन्।
यस सफलताले उनीहरूलाई धेरै प्रकारका जीनसँग सम्बन्धित रोगहरू (जेनेटिक डिसअर्डर) बुझ्न मद्दत गर्ने वैज्ञानिकहरू बताउँछन्। उदाहरणका लागि, बारम्बार गर्भपात जस्ता समस्याहरूको जैविक कारणहरू यसबाट बुझ्न सकिन्छ। बेलायतको क्याम्ब्रिज युनिभर्सिटीकी प्रोफेसर म्याग्डालेना जेर्निका–गोएट्जले गत बुधबार यो सफलताको जानकारी दिएकी हुन् । अमेरिकाको बोस्टनमा भएको इन्टरनेशनल सोसाइटी फर स्टेम सेल रिसर्चको वार्षिक बैठकलाई सम्बोधन गर्दै उनले भने, “स्टेम सेललाई पुनप्रोग्रामिङ गरेर हामी मानव भ्रूणजस्ता मोडलहरू बनाउन सक्छौं।” तर बेलायती अखबार द गार्डियनले एक रिपोर्टमा भनेको छ कि चिकित्सा अनुसन्धानका लागि कृत्रिम भ्रूणको प्रयोग तत्काल सुरु हुने सम्भावना छैन। हाल महिलाको पाठेघरमा यस्तो भ्रूण प्रत्यारोपण गर्नु गैरकानुनी हुनेछ। त्यसैले अहिलेसम्म प्राप्त प्रारम्भिक सफलतालाई उन्नत चरणमा पुर्याउन सकिन्छ कि छैन भन्ने स्पष्ट छैन ।
स्टेम सेल बायोलोजी एण्ड डेभलपमेन्टल जेनेटिक्स, लन्डनका प्रमुख रोबिन लभेल–बाजले भने, “यस प्रयोगको पछाडिको विचार यो हो कि यदि तपाइँले सामान्य मानव भ्रूण जस्तै मोडेल बनाउन स्टेम सेलहरू प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ भने हामी छक्क पर्नेछौं। मानव जीवनको विकास कसरी सुरु हुन्छ भन्ने जानकारी पाउन सकिन्छ।”
यसअघि, अलग–अलग प्रयोगहरूमा, जेर्निका गोएत्जको टोली र इजरायलको वेइजमैन इन्स्टिट्यूटको टोलीले माउसको स्टेम सेलबाट बनेको भ्रूण सामान्य भ्रूण जस्तो संरचनामा विकास गर्न सक्ने देखाएको थियो। यो आन्द्रा, मस्तिष्क र धड्कन मुटु रहेको संरचना हो। विज्ञहरूका अनुसार यी प्रयोगको सफलतापछि अनुसन्धानकर्ताहरूले मानव भ्रूणको मोडेलमा यस्तो प्रक्रिया देखाउन दौडिरहेका छन् ।
क्याम्ब्रिज–क्याल्टेक ल्याबमा गरिएको पछिल्लो प्रयोगको पूर्ण प्रतिवेदन अझै सार्वजनिक गरिएको छैन। तर बोस्टन सम्मेलनमा, जेर्निका,गोएट्जले रिपोर्ट गरे कि उनको टोलीले बनाएको भ्रूण १४ दिनमा सामान्य मानव भ्रूणको हदसम्म विकसित भएको थियो। विश्लेषकहरूका अनुसार यस अनुसन्धानको खबरले मानवको प्राकृतिक सृष्टिमा हस्तक्षेपलाई खतरनाक कार्य मान्ने बुद्धिजीवी तथा समाजशास्त्री तथा धर्मगुरुहरूलाई चिन्तित बनाउने छ । यसलाई कृत्रिम मानव तयार गर्ने तर्फको कदम भनिन्छ। त्यसैले यस्ता प्रयोगलाई अगाडि बढाउन कानुनी व्यवस्था हुन गाह्रो हुने विज्ञहरू बताउँछन् । कानुनी प्रावधानबिना यस्ता प्रयोगहरू अगाडि बढाउने वैज्ञानिकहरूले कठिनाइ सामना गर्न सक्छन्। (एजेन्सी)
