नासाले ४५ दिनभित्र मंगल ग्रहमा मानव पुग्न सक्ने रकेटको परीक्षण गर्दै
काठमाडौं । मानव जातिको विनाशको लागि हामीले गएको शताब्दीमा सिर्जना गरेका शक्तिहरू आज हामीलाई धेरै महत्त्वपूर्ण लाग्न थालेको छ । आजभन्दा लगभग ५० वर्षपछि फेरि अन्तरिक्षमा परमाणु शक्तिबाट चल्ने रकेट इन्जिनको परीक्षण हुन लागेको छ । यो आणविक शक्तिबाट चल्ने रकेट इन्जिनको विशेष कुरा यो हो कि यसमा बसेर मानिसले ४५ दिनभित्र मंगल ग्रहमा अवतरण गर्न सक्छ । तर आज हामीसँग उपलब्ध प्रविधिको कुरा गर्ने हो भने, मंगल ग्रहमा अवतरण गर्न कम्तिमा एक वर्ष लाग्छ, यो इन्जिनले राम्रोसँग काम ग–यो भने मानिसलाई अन्तरिक्षमा धेरै अगाडि लैजान सक्छ। सायद यही कारणले गर्दा यति वर्षपछि पनि फेरि सक्रिय भएको होला विज्ञानको खोज ।
अमेरिकी अन्तरिक्ष प्रहासन नासासँगै धेरै निजी कम्पनीहरूले यो रकेटलाई छिटो विकास गर्ने सोचमा छन्। केही स्रोतका अनुसार यो रकेट सन् २०२७ सम्ममा पूर्ण रूपमा तयार हुनेछ । यस्तो अवस्थामा यसको प्रयोग गरेर कहिले मिसनहरू सम्पन्न हुन्छन्, त्यो हेर्न बाँकी छ ।
रकेट प्रक्षेपण प्रविधि एक साधारण रासायनिक प्रक्षेपण विधिमा आधारित छ। यस प्रविधिमा, अक्सिडाइजरले अत्यधिक ज्वलनशील रकेट इन्धनमा आगो लगाएर थ्रस्ट (दबाब) उत्पन्न गर्छ र पछि यस थ्रस्टमार्फत रकेटलाई अन्तरिक्षमा पठाइन्छ।
यो प्रविधि १०० वर्षभन्दा पुरानो हो । यदि हामीले भविष्यलाई हेर्छौं भने, हामी देख्छौं कि आउँदै गरेको समयमा, जीवाष्म इन्धन धेरै महँगो हुन गइरहेको छ र महँगीका कारण तिनीहरूलाई प्रयोग गर्न धेरै गाहे हुन गइरहेको छ। तसर्थ, यदि हामीले मंगल ग्रहसँग सम्बन्धित मिसनहरूमा परमाणुद्वारा सञ्चालि रकेट इन्जिनहरू प्रयोग गर्यौं भने तब सायद हामी धेरै कम समय र लागतमा मंगल ग्रहमा पुग्न सक्छौं।
वैज्ञानिकहरू पनि लामो समयदेखि यस प्रविधिमा काम गरिरहेका छन् र यसलाई अझ विकसित गर्नमा उनीहरू जोडबल लगाइरहेका छन् ।
यहाँ पृथ्वीमा हामीले लामो समयदेखि आणविक ऊर्जा प्रयोग गर्दै आएका छौं र रकेट इन्जिनमा पनि त्यही प्रविधि प्रयोग गर्नेछौं। अर्थात् परमाणु ऊर्जामा चल्ने इन्जिनहरूमा परमाणु रिएक्टरहरू जडान गरिनेछ, जहाँ हामी निश्चित रेडियोधर्मी पदार्थहरूको परमाणुहरू तोडेर परमाणु ऊर्जा सिर्जना गर्नेछौं। विज्ञानको भाषामा कुनै पनि परमाणुको विखंडन प्रक्रियालाई ‘न्यूक्लियर फिशन’ भनिन्छ।
वैज्ञानिकहरुका अनुसार आणविक उर्जाबाट चल्ने रकेट इन्जिनहरु परम्परागत रकेट इन्जिनहरुभन्दा करिब ३ गुणा बढी प्रभावकारी हुनेछन् । यसबाट अन्तरिक्षमा भएका मिसनहरू सजिलै पूरा हुनेछन्, साथै हामीले निकै कम खर्चमा अन्तरिक्ष यात्रा गर्न सक्नेछौँ । आजको एक रिपोर्ट अनुसार मंगल ग्रहमा अवतरणको औसत अवधि सात महिनाको छ। त्यसपछि अन्तरिक्ष विज्ञानमा नयाँ क्रान्ति आउनेछ। जहाँ मानिसले कुनै ढिलाइ नगरी विभिन्न ग्रहमा पुग्ने सोच्नेछ। नासाले सन् १९५९ देखि आणविक शक्तिबाट चल्ने रकेट इन्जिनको बारेमा जान्न काम गर्न थालेको थियो । त्यतिबेला मंगल ग्रह जस्तो मिसन थिएन, तर न्युक्लियर इन्जिन फर रकेट भइिकल एप्लिकेसन (नर्भा) जस्ता मिसनहरू थिए। नर्भा मिसनका कारण नासाले ठोस कोर आणविक रिएक्टर पनि बनाएको थियो । केही वैज्ञानिकका अनुसार पृथ्वीमा यसको सफल परीक्षण पनि गरिएको थियो । आणविक ऊर्जाबाट सञ्चालित रकेट इन्जिनहरू रासायनिक शक्तिबाट सञ्चालित रकेट इन्जिनहरू भन्दा धेरै छिटो र अधिक कुशल छ। अन्तरिक्षमा यस्ता इन्जिन धेरै चाँडो स्टार्ट हुन्छ र धेरै लामो समयसम्म पनि चल्छ।
मूलतः यहाँ दुई प्रकारका परमाणु रिएक्टरहरू छन्, पहिलो न्युक्लियर इलेक्ट्रिक प्रोपल्सन (नेप) । जेनोन क्रिप्टनभित्र बिजुली उत्पादन गरेर आयन बीमहरूले पछि रकेट इन्जिनलाई जोड दिन्छ । दोस्रो न्युक्लियर थर्मल प्रोपल्सन (एनटिपी) रिएक्टर हो । जसले नासालाई धेरै आकर्षित गरिरहेको छ। यस रिएक्टरमा, सामान्यतया हाइड्रोजन र अमोनिया जस्ता ग्यासहरू परमाणु प्रक्रियाहरूद्वारा तताइन्छ र फैलिन्छ। पछि, धेरै राम्रो प्वालबाट ग्यास छोडेर थ्रस्ट सिर्जना गरिन्छ। मानव जातिको विकासका लागि नासाको खोज जारी छ । (स्रोत : विज्ञानसम्बन्धी विभिन्न वेब साइटबाट संकलित सामग्री)
