काठमाडौं । प्यालेस्टाइन र इजरायलबीचको वातावरण तातेको छ । आतङ्ककारी संगठन हमासले शनिबार बिहान मात्रै २० मिनेटमा गाजाबाट इजरायली शहरहरूमा करिब ५ हजार रकेट प्रहार गरेको थियो । यति मात्र होइन, हमासका बन्दुकधारीहरूले इजरायली शहरमा प्रवेश गरी केही सैन्य गाडीमा आक्रमण गरेका थिए । कैयौं इजरायली सैनिकलाई पनि बन्धक बनाएको थियो । यी सबैको बीचमा यो प्रश्न उठिरहेको छ कि हमासले इजरायलको आइरन डोमलाई कसरी छक्यायो ? जसलाई विश्वकै उत्कृष्ट वायु रक्षा प्रणाली (एअर डिफेन्स सिस्टम) मानिन्छ ।

इजरायल अहिले सबैभन्दा खराब चरणबाट गुज्रिरहेको छ। प्यालेस्टिनी आतंकवादी संगठन हमासले जसरी आक्रमण ग र्‍यो, त्यो शयद कसैले कल्पना गरेको थिएन। इजरायलका मानिसहरूले शनिबार बिहान यस्तो स्थिति हुनेछ भनेर कहिल्यै कल्पना गरेका थिएनन्। यहाँका जनता बिहानै हवाई हमलाको आवाजले ब्युँझिएका छन् । जताततै कोलाहल र मानिसहरूमा डर थियो।

इजरायली सेनालाई विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली सेनामा गनिन्छ भन्ने विश्वास गरिन्छ । यसमा विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली जासुसी संस्था “मोसाद” छ, तर त्यसको बाबजुद हमास इजरायलमा आक्रमण गर्न सफल भयो। यी सबैको बीचमा इजरायलले हवाई क्षेत्रको सुरक्षाका लागि आइरन डोम सिस्टमबारे प्रश्न उठिरहेको छ । आइरन डोम सिस्टम हुँदाहुँदै हमासले कसरी यो ठूलो हमला गर्‍यो? यसपटक हमासले कसरी इजरायलको रक्षा क्षेत्रमा प्रवेश गर्‍यो ?

आइरन डोम सिस्टम के हो ?

इजरायलले अमेरिकासँगको सहकार्यमा रकेट आक्रमणको सामना गर्न राफेल एडभान्स डिफेन्स सिस्टमलाई ध्यानमा राखेर आइरन डोम बनाएको छ । इजरायलले सन् २०११ देखि यो प्रणाली प्रयोग गर्दै आएको छ। इजरायली सेना र सरकारले आइरन डोम विश्वको सबैभन्दा विकसित वायु रक्षा प्रणाली भएको र यसको सफलता दर ९० प्रतिशतभन्दा बढी रहेको दाबी गरेको छ ।

यो आइरन डोमले कसरी काम गर्छ ?

एअर डिफेन्स सिस्टम आइरन डोममा मुख्यतयाः तीन भागहरू हुन्छन्। राडार, लन्चर र कमाण्ड पोस्ट। राडारमार्फत डोम प्रणालीले आकाशमा देखिने रकेट वा अन्य कुनै वस्तु खतरा हो वा अरू केही हो भन्ने निर्णय गर्छ। यदि प्रणालीले त्यहाँ खतरा महसुस गर्छ भने, आइरन डोमले रकेटमा इन्टरसेप्टर मिसाइल आक्रमण सुरु गर्छ। तामिर मिसाइलहरू हाल आइरन डोममा प्रयोग भइरहेका छन्।

यस पटक आइरन डोम कसरी असफल भयो ?

प्यालेस्टिनी आतंकवादी संगठन हमासले लामो समयदेखि इजरायलमा आक्रमण गर्ने योजना बनाएको थियो। उसले सधैं आक्रमणको रणनीति बनाइरहन्छ, तर इजरायलले आफ्ना सबै सिमानाहरू अभेद्य राखेको छ। यसका सिपाहीहरूले जमिनको सिमानाको रक्षा गर्छन् र हवाई सिमानालाई आइरन डोमद्वारा सुरक्षित गरिएको छ।
यसपटक हमासले इजरायलमा हवाई हमला गर्न थाल्यो । उनले यसअघि पनि पटक–पटक हवाई आक्रमण गरेका थिए । तर आइरन डोमका कारण हरेक पटक असफल भएका थिए । तर, अब प्रश्न उठिरहेको छ कि यसपटक के भयो कि हमास आफ्नो कुत्सित मनसायमा सफल भयो । बारम्बार असफलतापछि हमासले आइरन डोमको कमजोरी खोज्दै आएको र यसपटक यो प्रणालीसँग कसरी लड्न सक्छ भन्ने भेउ पाएको बताइएको छ । आतंकवादी संगठनले इजरायललाई साल्भो रकेट हमलाहरू (छोटो समयमै प्रक्षेपण गरिएका धेरै रकेटहरू) मार्फत आक्रमण गर्‍यो, जसले नियन्त्रण प्रणालीलाई सबै लक्ष्यहरू रोक्न गाह्रो बनायो। यस पटक मात्र २० मिनेटमा ५ हजारभन्दा बढी रकेट प्रक्षेपण गरिएको थियो । यी रकेटहरू पनि छोटो दूरीका थिए। तसर्थ, प्रणालीले तिनीहरूको पूर्वानुमान गर्न र प्रति–आक्रमणहरू सुरु गर्न सक्ने समय, त्यहाँ ढिला भयो।

हमासद्वारा क्रुड रकेट प्रविधि विकास

हमासले निरन्तर आफ्नो क्रुड रकेट प्रविधिको विकास गरिरहेको छ र वर्षौंदेखि तेलअभीवव र जेरुशलेमसमेत इजरायलका प्रमुख शहरहरू कभर गर्न आफ्नो दायरा विस्तार गरेको छ। तर, हमासले प्रक्षेपण गरेको रकेट तामिर मिसाइलको तुलनामा निकै सस्तो छ । इजरायलको लागि आइरन डोमको मूल्य यसको लागतभन्दा धेरै जान्छ। यसले लक्ष्यलाई बेअसर गर्न र जीवन बचाउन सक्छ भनेर धेरै पटक प्रमाणित गरेको छ।
सन् २०१२ को हमाससँगको द्वन्द्वका क्रममा इजरायलले गाजा पट्टीबाट नागरिक र रणनीतिक क्षेत्रतर्फ प्रहार गरिएका ४०० रकेटमध्ये ८५ प्रतिशत नष्ट भएको दाबी गरेको थियो। सन् २०१४ द्वन्द्वका क्रममा हमासले केही दिनमा ४,५०० भन्दा बढी रकेट प्रहार गरेको थियो। यस अवधिमा, आठ सयभन्दा बढी अवरोध गरियो र लगभग ७३५ हावामा नष्ट गरियो, यसको सफलता दर ९० प्रतिशत थियो ।

अपग्रेड र २०२१ को आक्रमण

२०२१ मा इजरायलले रकेट र मिसाइल साल्भो आक्रमणहरू रोक्न, साथै एकै साथ धेरै मानवरहित हवाई वाहनहरू नष्ट गर्ने अतिरिक्त हवाई खतराहरू सामना गर्ने प्रणाली अपग्रेड गरेको बताएको थियो। मे २०२१ मा दुई हप्तासम्म चलेको इजरायल–प्यालेस्टाइन युद्धको प्रारम्भिक दिनहरूमा १,००० भन्दा बढी रकेटहरू प्रहार गरिएको थियो, र द्वन्द्वभर ४, ५०० भन्दा बढी रकेटहरू प्रहार गरिएको थियो।